Help mee “pensioenspijt” te voorkomen

Als Erkend Financieel Adviseur doe je veel meer dan alleen hypotheekadvies. Je adviseert ook over een gezonde financiële oude dag, bekeken vanuit de gehele financiële positie van je klant. In het najaar van 2024 kwamen twee partijen met onderzoek over het regelen van de financiële oude dag.

We hanteren hierna de algemene term ‘pensioenopbouw’ voor de combinatie van vermogensopbouw in de tweede (werkgeverspensioen) en derde (lijfrente of box 3-geld) pijler. De onderzoeken zijn gepubliceerd door aanbieders van bancaire lijfrenten (zowel sparen als beleggen). Dat maakt de uitkomsten van hun onderzoeken echter niet minder interessant.

Zowel Brand New Day (BND) als bank Knab deden onderzoek naar pensioenopbouw. BND noemt daarin de term ‘pensioenspijt’ die ook door Knab wordt gebruikt. De uitkomsten van de verschillende onderzoeken geven eenzelfde beeld.

Het belang van eigen initiatief in pensioenopbouw neemt al jaren toe, met name door het grote aantal zzp’ers (1,7 miljoen op 1 januari 2024). Weliswaar zijn dat niet allemaal ondernemers die zelf voor hun pensioen moeten zorgen, maar voor ruim 1 miljoen mensen geldt dat wel. Een grote en belangrijke doelgroep!

Resultaten onderzoek BND

BND laat jaarlijks onderzoek doen naar pensioenopbouw onder zowel werknemers als zelfstandigen. In het meest recente onderzoek komt naar voren dat 44% van de respondenten spijt heeft dat zij niet eerder begonnen zijn met pensioenopbouw. Bij zzp’ers ligt dat percentage met 53% nog hoger. Veel respondenten geven aan dat ze te weinig informatie en voorlichting over pensioen krijgen. 69% van hen vindt dat de overheid daarin een grotere rol zou moeten vervullen. Ook BND vindt dat je die educatieve rol niet helemaal aan de markt moet overlaten. Veel mensen (bijna 40%) vinden verzekeraars en pensioenfondsen niet betrouwbaar genoeg.

Resultaten onderzoek Knab

Het onderzoek van Knab geeft nog uitgebreidere informatie. Zij onderzochten alleen zzp’ers (en dus geen werknemers). Bij hen is het percentage met ‘pensioenspijt’ 44%. Dat ligt gelijk aan het percentage bij BND, hoewel daar specifiek de zzp’er meer spijt leek te hebben. Slechts iets meer dan een derde van de zzp’ers geeft aan dat ze hun pensioen goed geregeld hebben. De categorie die vindt dat ze het slecht geregeld hebben, is wel afgenomen in het meest recente onderzoek (van 32% naar 27%). De rest zit in de middengroep (niet goed/niet slecht geregeld).

Een interessante uitsplitsing in het onderzoek is die van de pensioenspijt per leeftijdscategorie. Gemiddeld begonnen de ondervraagden op hun 31ste al met pensioenopbouw. Voor een groot deel van hen gebeurde dit nog in loondienst. Van de mensen die pas na hun 30ste begonnen, heeft meer dan de helft spijt dat ze niet eerder begonnen. Het percentage loopt op van 54% (begonnen tussen 30-39 jaar) tot 60% (boven de 40 jaar).

Knab deed ook onderzoek naar de manier waarop men zijn pensioen regelde. Eén op de zeven had nog helemaal niets geregeld. Verder zijn de belangrijkste overige antwoorden:

sparen (47%, waarvan 6% niets anders doet dan regulier sparen) of beleggen (31%) in box 3
via de (ex-)werkgever (46%)
sparen (21%) of beleggen (26%) in een lijfrente
extra aflossen op de hypotheek (28%)

Alternatieven die zijn genoemd, zijn blijven werken of beleggen in vastgoed en ‘overig’.

Maar ook de Knab-respondenten noemen de fiscale regelingen (zoals jaarruimte en lijfrente) te complex. Het onderzoek heeft nog meer informatie opgeleverd, die je kunt terugvinden in hun Knab bieb.

Hoeveel impact heeft eerder beginnen?

Het rente-op-rente-effect werd door Einstein het 8ste wereldwonder genoemd. De exponentiële groei door samengestelde interest is gewoon te berekenen, hoe wonderlijk de uitkomsten ook mogen zijn. Iemand die 40 jaar voor zijn pensioendatum al besluit om te beginnen met pensioenopbouw, komt bijvoorbeeld al snel op het dubbele vermogen uit op zijn pensioenleeftijd, als iemand die 10 jaar later begint.

Vergelijk opbouw in box 1 met opbouw in box 3

Ook maakt het in financiële zin veel uit of iemand vermogen in box 1 of box 3 opbouwt. Vermogensopbouw in box 3 heeft als groot voordeel dat de klant volkomen flexibel is in het gebruik van zijn vermogen en het moment waarop hij dat doet. Bij vermogensopbouw in box 1 is deze flexibiliteit er veel minder, hoewel er natuurlijk diverse mogelijkheden zijn in de uitkeringsfase van de lijfrente. Maar die zijn wel allemaal fiscaal begrensd. Een belangrijk nadeel van vermogensopbouw in box 3, is de belastingheffing.

Door in box 1 vermogen op te bouwen, heeft de klant allereerst recht op aftrek van de inleg. Ten tweede is het vermogen de hele periode van opbouw èn van afbouw niet belast in box 3. De uitkeringen zijn dan wel weer belast, maar vaak tegen een lager tarief dan het tarief waartegen de inleg is afgetrokken. Wat dit rekenkundig betekent, zullen we in een volgende editie van de Erkend uitleggen. Dan zijn de definitieve box 1-tarieven bekend en weten we (hopelijk) ook meer over de box 3-belasting.

Voor jou als Erkend Financieel Adviseur

In zuiver financiële zin, levert vermogensopbouw in box 1 van de inkomstenbelasting op de lange termijn vrijwel altijd meer op dan vermogensopbouw in box 3. Maar dat is alleen in financiële zin, en op basis van de huidige wetgeving. Het is belangrijk om niet alleen de rekenkundige uitkomsten als argument te gebruiken, maar alle verschillen tussen de twee mogelijkheden. Bovendien zijn er veel meer mogelijkheden dan deze twee.

Het extra aflossen op de hypotheek staat ook hoog op het lijstje van ‘oudedagvoorzieningen’. De voordelen zijn duidelijk: lagere maandlasten. Het nadeel is echter meestal dat dit vermogen illiquide is: het zit vast in stenen. Er zijn wel aanbieders van verzilverhypotheken, maar financieel (zuiver rekenkundig) is extra aflossen om vervolgens te verzilveren met de huidige rentestanden niet de meest voordelige oplossing.

Een combinatie van verschillende opties, afhankelijk van het budget van de klant, is vaak het meest passend. En juist in dat overzicht van integrale oplossingen, ben jij als Erkend Financieel Adviseur de aangewezen persoon om de klant hierin te begeleiden. En denk daarbij niet alleen aan zzp’ers. Ook veel werknemers willen graag weten waar ze aan toe zijn met pensionering, en daar wellicht iets extra’s voor opzij zetten. Zeker nu steeds meer werkgevers pleiten voor een ‘financieel APK’ van werknemers, zou jij daar als onafhankelijk en goed geïnformeerde expert een rol in kunnen spelen.