Kifid stelt (nieuwe) referentierentes DK en consumptief HK vast

16 mei 2023

In januari 2019 oordeelde de Commissie van Beroep van het Kifid dat de variabele rente op een doorlopend krediet, de marktrente moest volgen. Het was onredelijk dat de marktrente bleef dalen, maar de variabele rente op kredieten steeg.

Sindsdien staat vast dat bij de consument op voorhand bekend moet zijn waarop de variabele rente gebaseerd is. Dit uitgangspunt voor vaststelling van de variabele rente heet de referentierente.
Als referentierente werd de rentereeks voor doorlopend krediet van De Nederlandsche Bank (DNB) gekozen. Overigens gold tot 1 juni 2010 nog een rentereeks die was gepubliceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Door deze Kifid-uitspraak moesten veel consumptieve geldverstrekkers de betaalde variabele rente herberekenen. Voor zover die berekening in het voordeel van de consument uitpakte, moest het teveel betaalde worden terugbetaald. Al dan niet in de vorm van verlaging van het uitstaande krediet.

DNB-rentereeks stopt
Er ontstond echter een probleem voor consumptieve kredieten tegen variabele rente die vanaf mei 2022 nog liepen. Omdat zuivere doorlopende kredieten (zonder einddatum of aflossingsverplichting) niet meer worden aangeboden, stopte DNB met het publiceren van de rentereeks. Daarmee was ook de referentierente verdwenen.

Geldt ook voor consumptief krediet met hypothecaire zekerheid
In januari 2021, oordeelde de Geschillencommissie dat ook voor een Flexibel Hypotheek Krediet (FHK) geldt dat de variabele rente de marktrente moet volgen. Een FHK is een consumptief krediet met hypothecaire zekerheid. Het was een tussenuitspraak. De consument kreeg in principe gelijk in zijn eis dat de variabele rente de marktrente moest volgen. Maar de Commissie kon het geleden nadeel (de schade) van de klant niet vaststellen, omdat ze niet wisten welke referentierente ze moesten toepassen. Een krediet met hypothecaire zekerheid is immers iets heel anders dan een blanco consumptief krediet.

Kifid neemt aanbeveling deskundigenrapport over
Omdat sinds mei 2022 geen referentierente meer voorhanden was voor doorlopende kredieten en er ook al geen referentierente was voor een consumptief krediet met hypothecaire zekerheid, verzocht Kifid twee deskundigen om te onderzoeken hoe dit moest worden opgelost.

De deskundigen stellen een nieuwe referentierente voor: de DNB-rentereeks voor variabele rente op nieuwe woninghypotheken. Het Kifid neemt deze aanbeveling over. Concreet betekent dit het volgende. Voor zowel doorlopende kredieten als voor consumptieve kredieten met hypothecaire zekerheid (en tegen variabele rente), gelden de volgende referentierentes:

Tot 1 juni 2010: de referentierente is gelijk aan de CBS-rentereeks voor consumptief krediet verminderd met 0,91 procentpunt;
Periode 1 juni 2010 – 1 mei 2022: de referentierente is gelijk aan de DNB-rentereeks voor doorlopend consumptief krediet
Periode 1 mei 2022 – heden: de referentierente is gelijk aan de DNB-rentereeks voor variabele rente op nieuwe woninghypotheken vermeerderd met 5,28 procentpunt.

Let wel: de referentierente is dus niet hetzelfde als de maximaal in rekening te brengen rente. Het is de rente die als uitgangspunt genomen dient te worden bij de vaststelling van de hoogte van de variabele rente. De definitief in rekening te brengen rente, moet herleidbaar zijn naar deze referentierentes.

Van belang voor financieel adviseurs
Het is allereerst van belang dat u weet in hoeverre u voor uw klant kunt inschatten of ze gelijk hebben als ze zich beklagen over de hoogte van de variabele rente op een doorlopend krediet of consumptief krediet met hypothecaire zekerheid. Maar de einduitspraak van Kifid op 19 april 2023, die uitgaat van de nieuwe referentierente, heeft waarschijnlijk een precedentwerking.

De Geschillencommissie doet de uitspraak in het kader van een FHK. Dit product (van ABN AMRO) wordt niet meer aangeboden. Ook zuivere doorlopende kredieten worden niet meer aangeboden. Maar het Kifid stelt dat deze referentierente gaat gelden voor alle doorlopende consumptieve kredieten met de woning als onderpand.

En dat laatste kan gevolgen hebben voor hypotheekconstructies waarbij de overwaarde wordt benut als aanvulling op het inkomen (‘opeetconstructies’ of ‘verzilverhypotheken’). Dit zijn immers ook consumptieve kredieten met hypothecaire zekerheid. Het belang van verzilverhypotheken neemt vermoedelijk toe, gezien de vergrijzing en hoge overwaardes op woningen van deze groep. Als dergelijke producten tegen variabele rente worden afgesloten, geldt daarvoor dus ook de referentierente zoals hierboven beschreven.