Alarmerende berichten Nibud
Sinds maanden waarschuwt het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) voor financiële problemen bij diverse groepen Nederlanders. De koppen in de berichtgeving zijn steeds alarmerender. Een greep uit een aantal koppen van het laatste half jaar:

• “Groeiend aantal huishoudens zit financieel klem” – 15 juli 2022
  Gemiddeld blijkt een gezin elke maand zo’n € 188 aan extra uitgaven te doen ten opzichte van een jaar eerder. Er is bovendien een groeiend aantal huishoudens dat 70% of meer van het totale inkomen kwijt is aan vaste lasten.
• “Groeiende groep mensen radeloos” – 19 augustus 2022
  Steeds meer mensen komen net niet rond. Ze teren in op spaargeld, of lopen altijd net een maand achter met betalingen. En die termijn loopt op. De zorgen nemen toe als de koopkracht in 2023 nog verder daalt. Maar ze hebben nog geen of ´te weinig´ schulden. Dat klinkt mooi, maar het betekent ook dat ze nog niet kunnen aankloppen bij de gemeente voor schuldhulpverlening.
• “Betalingsproblemen stapelen zich op” – 12 november 2022
  Steeds meer mensen ontvangen betalingsherinneringen, treffen een betalingsregeling of vragen om een voorschot op het salaris. Of ze vragen vrienden en familie om geld te lenen. Vooral jongeren tot 35 jaar zijn een bron van zorg. 37% van alle huishoudens heeft betalingsproblemen, waarvan een relatief groot deel voor rekening komt van jongvolwassenen. Van alle onderzochte zelfstandig wonende mensen tussen de 18 en 35 jaar, heeft 49% moeite met rondkomen.

Kortom: het Nibud maakt zich in toenemende mate druk over de financiële gezondheid van Nederlanders. Financiële problemen komen bijna nooit alleen: meestal is er sprake van een stapeling van kleine achterstanden of schulden, die ineens uit de hand lopen.

Ook de AFM waarschuwt voor snel gemaakte schulden
De AFM waarschuwt met enige regelmaat ook voor financiële kwetsbaarheden van Nederlanders. Hoewel de AFM al jarenlang waarschuwt dat de wettelijke leennormen voor hypotheken te ruim zouden zijn, is nog niet gebleken dat die waarschuwing terecht is. Het aantal wanbetalingen op hypotheken is in Nederland juist veel lager dan in alle andere landen ter wereld. Nederlanders betalen vaak als eerste hun hypotheek en kijken dan pas hoeveel er over is om andere lasten van te betalen. Maar als de hypotheeklast niet (tijdig) betaald wordt, betekent het vaak dat er al meerdere andere problemen zijn. Het is van belang die problemen voor te zijn.

Recent waarschuwde de AFM nog voor één mogelijke oorzaak van beginnende financiële problemen: het gemak van ‘buy now, pay later’ (BNPL) ofwel uitgestelde betaling, veroorzaakt bij sommigen een schuldgewenning. Deze kortlopende kredieten worden niet in BKR geregistreerd. En sommige aanbieders hebben een wrang verdienmodel: 40% van de inkomsten bestaan uit boetes voor te late betalingen. De AFM vindt dan ook dat dergelijke BNPL-kredieten onder hun toezicht zouden moeten komen te staan. Dat is nu nog niet het geval, omdat uitgestelde betaling buiten de Wft-kaders valt.

Hoge Raad kan uitkomst bieden
Er zijn prejudiciële vragen gesteld aan de Hoge Raad over BNPL. Is dat nou wel of niet een consumentenkrediet? En valt het nu wel of niet onder de Wft? De Procureur-Generaal van de Hoge Raad heeft hierover op vrijdag 2 december 2022 een conclusie gepubliceerd. Daarin geeft hij aan dat ook uitgestelde betaling wat hem betreft een consumentenkrediet kan zijn in de zin van het Burgerlijk Wetboek, en ook een Consumptief Krediet in de zin van de Wft. Daarmee zou het dus ook onder het AFM-toezicht kunnen gaan vallen. Of en wanneer de Hoge Raad deze conclusie deelt, is nog niet bekend. Als dat zo is, betekent het wel dat er de toezichthouder een krachtig wapen kan inzetten tegen uitgestelde betalingen.

Uw rol als adviseur
Er zijn waarschuwingen genoeg over risico’s van schulden. Wat kunt of moet u hiermee?

Allereerst is schuldhulpverlening niet de primaire taak van de Erkend Financieel Adviseur. U ‘moet’ hier niets mee. Sterker nog: als een klant een schuldenprobleem heeft, is het vaak al te laat voor u om daar nog veel in te kunnen betekenen. Uit alle signalen, blijkt dat het voorkómen van schulden een erg belangrijke stap is. Dat klinkt als een open deur. Maar als iemand eenmaal een grens over is met betrekking tot schulden, dan blijkt het heel erg moeilijk daar weer uit te komen, zelfs als er allerlei maatregelen worden genomen. Als die maatregelen waren genomen vóór er schulden waren, zouden deze schulden nooit ontstaan zijn. En daar kunt u bij helpen.

Allereerst is daar enig lef voor vereist: u moet uw klant onomwonden durven vragen naar zijn financiële gezondheid. Een handig hulpmiddel hiervoor is om samen met de klant een Nibud-tool in te vullen. Op 29 november 2022 lanceerde het Nibud deze toets om de financiële gezondheid te checken. Door 15 vragen te beantwoorden, wordt een beeld geschept van de financiële gezondheid en de belangrijkste aandachtspunten daarin.

De uitkomst van deze toets, die zo’n 3 minuten in beslag neemt, kan voor u als uitgangspunt dienen om de financiële positie van de klant onder de loep te nemen. Als de klant daarvoor openstaat, kunt u een Persoonlijk Budgetadvies laten opstellen. U kunt de klant in elk geval verwijzen naar deze gratis tool van het Nibud. Die is veel uitgebreider en klantspecifieker dan de korte toets.

Het is niet generiek te zeggen welke bespaartips u dan zou kunnen geven. Door een limitatieve opsomming te geven, zouden andere oplossingen tekortgedaan worden. We geven een verwijzing naar diverse Nibud-sites met mogelijke bespaartips:

• Allerlei stappen die genomen kunnen worden als iemand moeite heeft met rondkomen of wanneer er al geldproblemen zijn;
• Diverse rekentools over een scala aan uitgaven van de auto tot verzekeringen, en besparingsmogelijkheden daarop.

Al deze links en tools zijn behulpzaam, maar erg generiek. U bent financieel adviseur: dat betekent dat u meer kennis van financiële zaken heeft dan de gemiddelde bezoeker van de Nibud-site. U kunt ongetwijfeld prachtige oplossingen bedenken binnen het hypothecaire krediet of in vermogensoplossingen.

Wellicht is de inhoud nog minder belangrijk dan uw vaardigheid. Laat zien dat u de vaardigheid heeft om een dergelijk lastig onderwerp openhartig met uw klant te bespreken. En hem zonder waardeoordeel aan te horen. Als het u lukt een dergelijke relatie met uw klant op te bouwen, is het een klant voor altijd – in slechte en in goede tijden.

Disclaimer

Dit artikel is geschreven naar inzicht van 11 december 2022. Stichting Erkend Hypotheekadviseur heeft bij het schrijven en redigeren van dit artikel de nodige zorgvuldigheid betracht. Stichting Erkend Hypotheekadviseur is op geen enkele wijze verantwoordelijk voor de schade die ontstaat als gevolg van eventuele onjuistheden in deze tekst.